Çerkesçe'de sesler çok önemlidir. Ayrıca birçok dilde olmayan seslendirmesi kolay olmayan harfler mevcuttur. Bu nedenle Çerkesçe öğreneceklerin bence alfabeyi iyi öğrenmeden kelime, cümle yapısı ve dilbilgisi kurallarını öğrenmesi doğru değildir. Alfabeyi iyi öğrenenin kelimelerin seslerini rahat çıkarabileceğinden dolayı dili öğrenmesi çok daha kolay olur.
Çerkesçe için tarih boyunca çok çeşitli alfabeler kullanılmış. Günümüzde resmi iki alfabe vardır. Bunların ikisi de kiril alfabesidir. 1936 yılında doğu diyalekti Çerkesçe için 1938 yılında ise batı diyalekti Çerkesçe için kiril alfabeleri kullanılmaya başlanmış ve günümüze kadar 100 binlerce kitap yazılmış, sanal ortamlarda kullanılmış ve edebiyat gelişmiştir. Bu alfabeler için Adıgeyce ve Kabardeyce diye iki ayrı dil muamelesi yapanlara katılmıyorum. Herhangi bir diyalekti iyi bilenler diğeriyle bir süre dikkat ettikten sonra rahatça anlaşabilmektedir.
Yukarıdaki tabloda iki diyalektin alfabelerinin birlikte görmektesiniz. Bu nedenle bunu "Çerkesçe Alfabesi" olarak nitelendirmek istiyorum. Tabloda 71 adet kutucuk bulunmaktadır. Beyaz kutucuklar iki diyalektte de ortak olan seslerin ifadesi için kullanılan harflerdir (Ж - Жь; Ш - Щ yazım değişiklikleri hariç). Yeşil kutucuklardaki harfler sadece batı diyalektine özel seslerin ifadesi için kullanılıyor. Sarı kutucuklardaki harfler ise sadece doğu diyalektine özel seslerin ifadesi için kullanılıyor. Turuncu kutucuklarda yabancı dillerden ödünç alınan kelimelerin bazı seslerini yazmak için kullanıyoruz. Açık turuncu ile gösterilen "В" harfinin doğu diyalektinde karşılığı olmasına rağmen doğu diyalektinde sadece yabancı kelimeler için kullanılmaktadır. Açık mavi ile gösterilenler sadece yardımcı işaretçiklerdir ki bunları birçok harfi oluşturmak için kullandığımızı görüyorsunuz.
Özetliyorum:
- Tabloda 68 harf var.
- 3 işaretçik var. Açık mavi kutucuklar.
- 49 harf iki diyalektte de ortaktır. Beyaz kutucuklar.
- 12 harf batı diyalektine özel harfler. Yeşil kutucuklar.
- 5 harf doğu diyalektine özel harfler. Sarı kutucuklar.
- 2 harf yabancı harfler. Turuncu kutucuklar.
Merak ettikleriniz:
- İyi güzel de bu alfabeyi nasıl öğrenebilirim?
- Alfabeyi öğrenmeyi hızlandırmak için hangi alıştırmaları yapmalıyım?
- Peki ben kiril alfabesiyle bilgisayarımda ve telefonumda nasıl yazabilirim?
- Çerkesçe el yazısı nasıl görünür? Nasıl öğrenebilirim?
