29 Eki 2015

Çerkesçe öğrenmeye başlarken

Çerkesçe insanlık tarihinin en antik dillerinden birisidir. Bundan dolayı ses zenginliği bakımından en zengin dillerden birisidir. Size tavsiyem sesleri iyi çıkaramadan cümle kurmak ve kelime öğrenmeye geçmeyin. Yanlış telâfuzlar manalarını değiştirecektir.

Bu sitede alışılmışın dışında bir yöntem göstereceğim. Çerkesçe en iyi şekilde günümüzde kiril alfabesiyle gösterilmektedir. Kiril alfabesi pek de aşina olduğumuz bir alfabe değildir. Bu yüzden ilk önce kiril alfabesini iyi öğrenmek gerekir. Aşağıda vereceğim Çerkesçe harfler Türkçe kelimeleri ve/veya cümeleleri kiril ile yazabilmenizi sağlayacak. Bu listedeki kiril karşılıklar Türkçe sesleri yazabilmek için en yakın harflerdir. Aşağıdaki listeye yazarak çalıştıktan sonra en az 50 kelime yazarak alıştırma yapmanızdır. Ben size alıştırma yapabilmeniz için Türkçe kelimeleri de vereceğim. Temel kiril harfleri öğrendikten sonra Çerkesçe'ye has seslerin nasıl yazıldığını öğreneceğiz.

Türkçe Çerkesçe büyük harf Çerkesçe küçük harf
A А а
B Б б
C Дж дж
Ç Ч ч
D Д д
E Э э
F Ф ф
G Г г
Ğ Гъ гъ
H Хь хь
I Ы ы
İ И и
J Жь жь
K К к
L Л л
M М м
N Н н
O О о
Ö Ё ё
P П п
R Р р
S С с
Ş Щ щ
T Т т
U У у
Ü Ю ю
V В в
Y Й у
Z З з

Öncelikle herkes adını soyadını yazabilmeli. Daha sonra köyünün adını, yaşadığı ilin adını yazsın. Daha sonra ailenizin ve arkadaşlarınızın isimlerini yazın. Böylece yaklaşık 10 kelime yazmış olacaksınız. Ondan sonra aşağıdaki kelimeleri yazın. 

İstanbul Zebra Kadıköy  Çilek
Ankara Zürafa Ortaköy  Çatal
Çanakkale  Mükellef Özlem  Kaşık
İzmir İnsanlık Özün  Peçete
Zonguldak Mert Raziye  Dergi
Jale Cumhuriyet  Şeyma  Niğde
Konya Jargon Hatay  Tuğba
Fırat Fayton Kocaeli  İğde
Çağla Üsküdar Lüleburgaz  Hayrullah
Ferhat Sincap Kavaklık  Ceylan
Dayı Kütüphane Yasin  Öykü
Yenge Günaydın Yaşar  Telefon
Marmaris Kazakistan Köşk  Çocuk

Yukarıdaki kelimeleri yazdıktan sonra bakmadan yazabilir hale gelirsiniz. Kopya çekmeden kiril alfabesiyle yazı yazabilir hale geldikten sonra Çerkesçe'ye özel seslerin yazımına geçebilirsiniz. İyi çalışmalar.

23 Eyl 2015

Çerkesçe Alfabe











Çerkesçe'de sesler çok önemlidir. Ayrıca birçok dilde olmayan seslendirmesi kolay olmayan harfler mevcuttur. Bu nedenle Çerkesçe öğreneceklerin bence alfabeyi iyi öğrenmeden kelime, cümle yapısı ve dilbilgisi kurallarını öğrenmesi doğru değildir. Alfabeyi iyi öğrenenin kelimelerin seslerini rahat çıkarabileceğinden dolayı dili öğrenmesi çok daha kolay olur. 

Çerkesçe için tarih boyunca çok çeşitli alfabeler kullanılmış. Günümüzde resmi iki alfabe vardır. Bunların ikisi de kiril alfabesidir. 1936 yılında doğu diyalekti Çerkesçe için 1938 yılında ise batı diyalekti Çerkesçe için kiril alfabeleri kullanılmaya başlanmış ve günümüze kadar 100 binlerce kitap yazılmış, sanal ortamlarda kullanılmış ve edebiyat gelişmiştir. Bu alfabeler için Adıgeyce ve Kabardeyce diye iki ayrı dil muamelesi yapanlara katılmıyorum. Herhangi bir diyalekti iyi bilenler diğeriyle bir süre dikkat ettikten sonra rahatça anlaşabilmektedir.

Yukarıdaki tabloda iki diyalektin alfabelerinin birlikte görmektesiniz. Bu nedenle bunu "Çerkesçe Alfabesi" olarak nitelendirmek istiyorum. Tabloda 71 adet kutucuk bulunmaktadır. Beyaz kutucuklar iki diyalektte de ortak olan seslerin ifadesi için kullanılan harflerdir (Ж - Жь; Ш - Щ yazım değişiklikleri hariç). Yeşil kutucuklardaki harfler sadece batı diyalektine özel seslerin ifadesi için kullanılıyor. Sarı kutucuklardaki harfler ise sadece doğu diyalektine özel seslerin ifadesi için kullanılıyor. Turuncu kutucuklarda yabancı dillerden ödünç alınan kelimelerin bazı seslerini yazmak için kullanıyoruz. Açık turuncu ile gösterilen "В" harfinin doğu diyalektinde karşılığı olmasına rağmen doğu diyalektinde sadece yabancı kelimeler için kullanılmaktadır. Açık mavi ile gösterilenler sadece yardımcı işaretçiklerdir ki bunları birçok harfi oluşturmak için kullandığımızı görüyorsunuz. 

Özetliyorum: 


  • Tabloda 68 harf var.
  • 3 işaretçik var. Açık mavi kutucuklar.
  • 49 harf iki diyalektte de ortaktır. Beyaz kutucuklar.
  • 12 harf batı diyalektine özel harfler. Yeşil kutucuklar.
  • 5 harf doğu diyalektine özel harfler. Sarı kutucuklar.
  • 2 harf yabancı harfler. Turuncu kutucuklar.


Merak ettikleriniz: